Ieder onderdeel van onze westerse samenleving is in hoge mate afhankelijk van een vlekkeloze stroomvoorziening. Je moet er niet aan denken wat de gevolgen zijn wanneer er voor lange tijd geen elektriciteit meer beschikbaar is. Toch is dat zeer waarschijnlijk wat er gebeurt wanneer een elektromagnetische puls de aarde bereikt.

Om een technisch verhaal eenvoudig uit te leggen: de gammastralen die gepaard gaan met een EMP kun je vergelijken met radiosignalen. Je merkt niets van radiosignalen, maar een transistorradio met een antenne vangt die signalen op. Voor gammastraling geldt dat elektrische apparaten werken als een antenne. Die straling heeft zo'n hoge dosis dat apparaten in nano-secnden doorbranden.

Transformatoren in de centrale zullen bezwijken. Stroomkabels zullen doorbranden en alle computerschermen in de volautomatische controlekamer van de energiecentrale gaan op zwart. De energievoorziening komt met een klap tot stilstand.

Reparatie is een langdurige zaak
Wanneer zoveel onderdelen zijn aangetast of vernietigd, is herstel van de stroomvoorziening een langdurige zaak. De Amerikaanse overheid heeft in 2005 een scenario onderzocht waarin Washington en een gebied ter grootte van Nederland getroffen zou worden door een EMP.

Wanneer 70 procent van het elektriciteitsnet beschadigd is door een EMP, duurt het volgens dit scenario twee jaar en negen maanden voor de elektriciteitsvoorziening weer op orde is. Bij 70 procent schade, valt 100 procent van de elektriciteit uit. Sterker nog: zelfs wanneer maar 10 procent van de energievoorziening wegvalt, leidt dat ertoe dat de stroomvoorziening kan sneuvelen. Ons stroomnet is erg kwetsbaar. In 2006 zat West-Europa bijna zonder stroom omdat er problemen waren in 1 centrale en 1 hoofdkabel honderden kilometers verderop tegelijkertijd stuk gingen.

In het scenario van de Amerikaanse EMP-commissie wordt er overigens vanuit gegaan dat er reserveonderdelen kunnen worden aangevoerd uit gebieden van de VS die niet getroffen zijn. Zelfs dan duurt het herstel bijna drie jaar. Wanneer een groter gebied getroffen zou worden, en bij een krachtige zonnevlam is dat zeker het geval, duurt het herstel ook langer.

Uit het rapport van de Amerikaanse EMP-commissie:

"In een scenario waarbij 70 procent van het elektriciteitsnet beschadigd is, zijn er ontelbare complicerende factoren die het herstel kunnen vertragen. De hoeveelheid beschikbare reserveonderdelen die nodig is kan snel onvoldoende zijn.

De beschikbaarheid van deskundige vakmensen om belangrijkse onderdelen in de stroomvoorziening te vervangen kan ook onvoldoende zijn. Het is bovendien onwaarschijnlijk dat restauratie van het stroomnet in een lineaire, orderlijke manier zou verlopen."

De meeste energiecentrales zijn afhankelijk van fossiele brandstoffen zoals aardgas en olie. Die brandstoftoevoer komt tot stilstand wanneer er geen elektriciteit meer is. Dat maakt herstel van het elektriciteitsnet nog ingewikkelder dan het al is.

Kerncentrales en wondturbines niet beschadigd
Om toch enkele positieve punten op te sommen: Zonnepanelen en windturbines worden niet beschadigd door een EMP. Dat geldt helaas niet voor de centrales waar deze groene energie gecoordineerd wordt toegevoegd aan het elektriciteitsnet. Herstel moet hier echter relatief eenvoudig zijn te realiseren.

De kernramp in Fukushima in 2011 bewijst dat kerncentrales afhankelijk zijn van elektriciteit. Koelpompen van een kerncentrale draaien op het gewone elektriciteitsnet. Wanneer dit uitvalt schakelt een kerncentrale over op een noodstroomvoorziening.

Bij Fukushima werkte deze noodvoorziening niet omdat de dieselgeneratoren overspoeld waren door de tsunami. Bij een EMP zal hier geen sprake van zijn en EMP-experts verwachten dat dieselgeneratoren na een elektromagnetische puls normaal zullen functioneren, zodat kerncentrales veilig uitgeschakeld kunnen worden. Hier lees je daar meer over.

(In principe zouden kerncentrales door kunnen draaien op een dieselgenerator. Omdat er geen noodvoorziening voorhanden is mocht de dieselgenerator uitvallen, zal dit vanwege de risico's van een kernramp niet gebeuren.)

Geen prettig vooruitzicht
Alles bij elkaar is een elektromagnetische puls die het elektricitietsnet van een groot gebied knockout slaat geen prettig vooruitzicht. Veel onderdelen in onze samenleving zijn immers afhankelijk van stroom. De Amerikaanse EMP-commissie trekt deze sombere conclusie:

"De commissie is van mening dat de gevolgen van langdurige stroomuitval hoogstwaarschijnlijk catastrofaal zullen zijn voor de samenleving.

Machines zullen stoppen. Transport en communicatie wordt sterk gereduceerd. Verwarming, koeling en verlichting zullen het niet meer doen. Voedsel- en waterdistributie zullen onderbroken worden en veel mensen lopen het risico te overlijden."

Want laat dat duidelijk zijn: op het moment dat de elektriciteitsvoorziening voor lange tijd is uitgeschakeld, heeft dat verstrekkende gevolgen voor zo'n beetje ieder onderdeel van onze samenleving. Een (onvolledig) overzicht vind je hier.

Een belangrijke schakel die opeens zijn functie verliest is bijvoorbeeld onze communicatie.

Verder lezen:
- Gevolgen voor de elektriciteitsvoorziening
- Gevolgen voor de communicatie

Terug naar boven